Het GIVE-project is een ongezien digitaliseringsproject: meer dan 800.000 krantenpagina's, topstukken en glasplaten worden gedigitaliseerd en digitaal gearchiveerd, en met de hulp van artificiële intelligentie krijgen zo’n 130 audiovisuele collecties extra beschrijvingen. Dat zijn niet alleen indrukwekkende cijfers, het project valt ook op door de nauwe samenwerkingen die werden aangegaan: tussen erfgoedorganisaties, experten ter zake, technische partijen, enzovoort.
Ben je benieuwd wie zijn of haar schouders onder het project zette? In dit artikel duik je via 10 vragen achter de schermen en maak je kennis met iemand die heeft bijgedragen aan het project. 'Aan het woord' is Sophia Rochmes, projectleider krantendigitalisering bij de Vlaamse Erfgoedbibliotheken.
Hoe ben je betrokken bij het GIVE-project? Wat is jouw rol?
Ik ben projectleider krantendigitalisering bij de Vlaamse Erfgoedbibliotheken (VEB) waar we veel expertise hebben over het krantenlandschap in Vlaanderen en Brussel. We werken al lang samen met de organisaties die krantenerfgoed bewaren. Binnen het krantentraject van het GIVE-project waren we verantwoordelijk voor de selectie van kranten en de voorbereiding voor transport.
Wat maakt de digitalisering van kranten zo belangrijk en waardevol volgens jou?
Kranten zijn een onmisbare bron voor historisch onderzoek en kunnen op interesse rekenen van een breed publiek. Maar kranten zijn niet gedrukt voor de eeuwigheid. Verzuring van het papier maakt kranten erg fragiel, vooral exemplaren van eind 19de en begin 20ste eeuw zijn erg kwetsbaar. Elke raadpleging kan schade veroorzaken, maar ook zonder consultatie gaat de staat van de kranten achteruit. Digitalisering is dé oplossing om dit erfgoed te redden voor de toekomst. Digitalisering maakt kranten bovendien toegankelijker en bruikbaarder voor een groter publiek, wat een erg grote meerwaarde is.
Welke impact hoop je dat het GIVE-project zal maken?
Uiteraard hoop ik dat de gedigitaliseerde stukken massaal gebruikt zullen worden en zullen leiden tot nieuw onderzoek en nieuwe kennis.
Het Vlaamse krantenerfgoed zit momenteel verspreid over tientallen organisaties.
Ik hoop vooral dat het GIVE-project een aanzet en inspiratie kan zijn voor een gecoördineerde massadigitalisering van al die historische kranten.
Welke uitdagingen kwam je tegen in jouw werkzaamheden in het project en hoe ging je daarmee om?
Bij het begin van het project stelden we gedetailleerde richtlijnen op voor de registratie en verpakking van kranten. Tot we heel wat uitzonderlijke gevallen tegenkwamen: Hoe ga je om met kranten die nooit zijn opengesneden en die je dus niet zomaar kan doorbladeren? Waarvoor moet je opletten bij het digitaliseren van edities met wisselende of afwijkende formaten, zoals uitklapbare bijlages? Hoe registreer je een regionale editie van een nationale krant waarbij enkel het regionale deel is bewaard?
Al deze uitzonderlijke gevallen stimuleerden onze creativiteit en flexibiliteit om een specifieke oplossing te bedenken en de richtlijnen aan te passen.
Wat heb je bijgeleerd of ontdekt tijdens dit project?
Het is ongelofelijk hoe divers dit erfgoed is! Alleen al voor Primeur, het krantentraject binnen het GIVE-project, is het enorm gevarieerd. We werkten samen met zeer uiteenlopende organisaties, uit elke Vlaamse provincie. Het is fascinerend om de variatie te zien binnen de krantencollecties die deze partners bewaren, zowel qua inhoud als qua vorm. Het is echt een weerspiegeling van de diversiteit van de pers in Vlaanderen.
Welke samenwerkingen binnen het project hebben de grootste indruk op je gemaakt, en waarom?
Ik vond het erg fijn om samen te werken met de verschillende bibliotheken en archieven en via dit project een glimp op te vangen van hun verschillende collecties, hun werking en hun visies. Ik ben ook onder de indruk van hoe al deze organisaties naast hun dagelijkse en structurele activiteiten ruimte hebben gemaakt om aan de slag te gaan met dit project om zo deze mooie opportuniteit te grijpen. Vooral de voorbereiding van de te digitaliseren kranten is een tijdsintensief maar belangrijk deel van het proces. Het eindresultaat bevestigt dat het al die moeite waard was!
Wat is jouw favoriete krant en waarom?
Dit vind ik een moeilijke vraag omdat er zoveel mooie en interessante objecten zijn. Met mijn achtergrond in kunstgeschiedenis en mijn appreciatie voor alles wat visueel is, heb ik een bijzondere affiniteit met geïllustreerde weekbladen zoals Het huisgezin en De kindervriend. Maar eigenlijk kan en wil ik niet kiezen. Elke partner in het project bezit echte pareltjes en bij iedere gedigitaliseerde collectie die ik bekijk, zijn er telkens stukken die me verbazen. Het is aan het publiek om er hun eigen favorieten te ontdekken!
Welk krant moet voor jou zeker nog worden gedigitaliseerd? Waarom?
We hebben tijdens het project echt veel kranten gedigitaliseerd, maar dit blijft het topje van een grote ijsberg. Samen met de collectiebeheerders hebben we meer dan vijfhonderd titels geïdentificeerd, goed voor zo’n 3,3 miljoen pagina’s, die dringend gedigitaliseerd moeten worden. De verslechterende materiële toestand van de kranten in combinatie met hun veelvuldige raadpleging door onderzoekers, studenten, erfgoedprofessionals en andere geïnteresseerden maakt digitalisering echt hoogdringend.
Wie denk je dat het meest profiteert of het meest beïnvloed wordt door de digitalisering van de erfgoedobjecten?
Gedigitaliseerde kranten trekken een breed en divers publiek aan en worden erg frequent geraadpleegd. Uiteraard zijn ze een belangrijke bron van informatie voor wetenschappelijke onderzoekers, journalisten en studenten. Maar de grootste groep gebruikers zijn diegenen die eigen onderzoek uitvoeren voor privédoeleinden of als vrijwilliger. Denk dan aan een stamboomonderzoek of onderzoek voor een lokale vereniging over een lokale historische gebeurtenis.
Wat zou je, op basis van je persoonlijke ervaringen en expertise, aanraden aan iemand die in de toekomst aan een soortgelijk project als het GIVE-project wil meewerken?
Probeer zoveel mogelijk potentiële partners te betrekken. De grootste organisaties zijn vaak het bekendst en hebben qua omvang uiteraard het meeste te digitaliseren materiaal. Maar kleinere collecties herbergen vaak interessante en unieke titels die nergens anders bewaard zijn. Bij het maken van de selectie van het materiaal dat je gaat digitaliseren, moet je dus ook aandacht hebben voor regionale en politieke diversiteit. Dat is echt cruciaal voor representatief en meerstemmig digitaal erfgoed!
