Wat een zestiende-eeuws manuscript, een foto op glasplaat van Willy Sommers, of een uitgave van De Arbeider met elkaar gemeen hebben? Wel, tot voor kort bestond er van deze erfgoedobjecten nog geen enkel digitaal spoor. Tot nu! Want met het Gecoördineerd Initiatief voor Vlaamse Erfgoeddigitalisering - GIVE, in het kort - werden deze en duizenden andere erfgoedstukken digitaal op de kaart gezet. Belangrijk werk, want hoe krijg je beter vat op het heden dan door terug te reizen naar het verleden?
De eerste gedigitaliseerde pareltjes bewonder je op deze website. De rest van het gedigitaliseerde materiaal vindt de komende jaren een plekje op hetarchief.be en artinflanders.be. In de online catalogus hetarchief.be grasduin je momenteel door meer dan één miljoen beeld- en geluidsfragmenten uit de Vlaamse media-, cultuur- en overheidssector. Op artinflanders.be bekijk en download je kunst uit Vlaamse musea en erfgoedinstellingen.
Met het GIVE-project zet meemoo, Vlaams instituut voor het archief, samen met meer dan 175 partners een digitale versnelling in. Het gecoördineerd initiatief zal eind dit jaar uitgevoerd zijn en vormt de paraplu voor vier projecten:
Meer dan 800.000 kranten, topstukken en glasplaten worden gedigitaliseerd en digitaal gearchiveerd, en met de hulp van artificiële intelligentie krijgen zo’n 130 audiovisuele collecties extra beschrijvingen. Een hele hoop Vlaams erfgoed zal zo op 2,5 jaar tijd beter toegankelijk, doorzoekbaar en herbruikbaar zijn.
Uniek aan GIVE is de diversiteit en de schaal van het project. De prachtige en heel diverse resultaten zullen ook in de komende jaren nog een positieve impact hebben op de digitale werking van heel wat organisaties, en op de toegankelijkheid van digitaal erfgoed voor het brede publiek.
Heel wat soorten gegevensdragers, analoge of digitale voorwerpen waarin of waarop bepaalde informatie wordt opgeslagen, zoals een cd, foto, muziekcassette of boek, hebben ondanks goede bewaaromstandigheden vaak te lijden aan ziektes en kwaaltjes. De natuurlijke aftakeling van het materiaal zorgt ervoor dat bijvoorbeeld papieren of fotografische dragers de tand des tijds niet zullen doorstaan. Denk aan scheuren, krassen, vlekken of zelfs schimmel! Digitalisering en een duurzame bewaring van deze digitale bestanden kunnen hierin een oplossing bieden. Want een digitaal bestand kan overal geraadpleegd worden, zonder dat de originele drager daaronder te lijden heeft.
In het GIVE-project neemt meemoo een hele hoop materiaal van verschillende partners samen. Da’s kostenefficiënt, én goed voor een uniforme kwaliteit over organisaties en bewaarinstellingen heen.
Fragiele glasplaten en kranten die veilig opgeborgen zitten in depots, of kerkelijke werken die metershoog in de lucht hangen. Dat erfgoedstukken zich op moeilijk bereikbare locaties bevinden of zelfs niet in de vaste opstelling staan, maakt ze moeilijk toegankelijk. Dankzij digitalisering worden ze digitaal toegankelijk voor huidige én toekomstige generaties. En stukken tastbaarder, bijvoorbeeld door beeldhouwwerken te scannen in 3D.
Daarnaast brengt het GIVE-project erfgoed weer een stapje dichter bij huis met de uitbreiding en opfrissing van het kennisplatform kenjedrager.be. In slechts enkele muisklikken identificeer je wat voor audiovisuele of fotografische drager je op zolder hebt liggen, en hoe je die het best kan bewaren of zelfs digitaliseren.
Het verhaal stopt natuurlijk niet bij digitaliseren en duurzaam archiveren. Want wat ben je met een archief vol digitaal materiaal, als je niet vlot vindt wat je zoekt? Als volgende schakel in het proces was er daarom aandacht voor het reeds gedigitaliseerde of digitaal geboren audiovisuele materiaal van zo’n 130 cultuur- en overheidsorganisaties. Dat zijn duizenden en duizenden uren aan amper beschreven video en audio. Waardevolle informatiebronnen, die op die manier jammer genoeg niet vlot doorzoekbaar zijn. Daarom werd er in het GIVE-project ingezet op metadataverrijking via artificiële intelligentie.
Drie AI-technologieën - gezichtsherkenning, spraakherkenning en entiteitsherkenning - halen details als persoonsnamen, locatienamen en transcripties uit niet minder dan 170.000 uur aan erfgoedparels. Klaar om op termijn optimaal doorzocht en hergebruikt te worden.
Artificiële intelligentie inzetten doe je niet zonder eerst stil te staan bij ethiek en wat wettelijk mag. Lees er hier meer over.
Het GIVE-project kadert binnen het speerpunt ‘digitaal transformeren’ van het relanceplan Vlaamse Veerkracht van de Vlaamse overheid. Dankzij deze relancemiddelen kan meemoo samen met zijn partners grote sprongen zetten in de digitalisering van het Vlaams documentair erfgoed. Het project krijgt daarnaast ook steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) in het kader van REACT EU, het herstelprogramma van de Europese Unie naar aanleiding van de COVID-19 pandemie. Meemoo ontving een Europese steun van 2,7 miljoen euro om een digitale stap voorwaarts te zetten.
Samen met tal van partners uit het culturele veld neemt meemoo met dit project een belangrijke horde in het toegankelijk maken van een hoop erfgoed, voor onderzoekers en het brede publiek. Wie sprong mee?
Aan kennis geen gebrek in GIVE. Deze nieuwe inzichten delen we graag met de buitenwereld. Daarom zal meemoo deze mondjesmaat documenteren en verder verspreiden. De website totindetail.be is een eerste vertrekpunt.
Het grootschalige GIVE-project draagt bij aan ons collectief digitaal geheugen. Door divers cultureel erfgoed digitaal ter beschikking te stellen, duurzaam te bewaren en doorzoekbaar te maken, wordt deze bron van inspiratie verzekerd voor de toekomst.