met de steun van

Glasplaten: unieke ooggetuigen van de geschiedenis

Foto’s: ze zijn er in alle vormen en kleuren, en maken voor vele mensen deel uit van het dagelijks leven. Want hoe snel leg je vandaag de dag mooie momenten vast voor de toekomst? Dat was pakweg honderd jaar geleden best anders. Toen was de fragiele glasplaat dé drager bij uitstek voor het vastleggen van historische gebeurtenissen en mijlpalen in het leven. Waardevolle erfgoedschatten, dus, die het verleden een stuk tastbaarder maken. Opdat iedereen kan leren uit dit stukje geschiedenis zette meemoo, Vlaams instituut voor het archief, het tot nu toe grootste Europese glasplatenproject op poten.

Fabre-zaal: Bijen
Partners Bekijk de 33 partners
Looptijd juli 2021 - december 2023

Bronvermelding: Fabre-zaal: Bijen, De Wereld van Kina, Auteursrechtelijke bescherming niet bepaald

Wat is een glasplaat?

Een kraamkliniek voor vluchtelingen tijdens de Eerste Wereldoorlog, schaatsende kinderen op het ijs, de eerste Indiase winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur, tekeningen van sprookjestaferelen, of reclame voor 'fluwijnen manskousen'. Het zijn stuk voor stuk unieke afbeeldingen die op een glasplaat staan. Geef je ogen de kost:

Visual glasplaten FINALEVERSIE2

De glasplaat is één van de oudste materialen om foto’s op af te beelden en was vanaf de negentiende eeuw in gebruik. Vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw moet de glasplaat plaats ruimen voor foto’s op kunststof. Zo worden er meer en meer dia's gebruikt, die velen zich nog zullen herinneren van familiefeesten of spreekbeurten. De meeste glasplaten zijn dus een kleine honderd jaar oud! In het GIVE-project wordt ‘glasplaat’ gebruikt als de koepelterm voor glasnegatieven, glaspositieven, stereoplaatjes en lantaarnplaatjes.

Van magische shows met de toverlantaarn tot PowerPoint-presentaties avant-la-lettre in de aula en persfotografie tijdens de oorlog: het gebruik van glasplaten was wijdverspreid.

Waarom stellen we glasplaten veilig?

Hoe dan ook herbergen glasplaten een immense schat aan informatie. De afbeeldingen bevatten een grote historische waarde en bieden een inkijk in het dagelijkse leven van de negentiende en twintigste eeuw. Maar niet alleen het dagelijks leven werd afgebeeld op de glasplaat. Zogenaamde lantaarnplaatjes - kleurrijke illustraties op glas - dienden om kinderen te onderwijzen of entertainen, maar ook om het grote publiek te doen dromen van verre oorden of bij te praten over wetenschappelijke ontdekkingen.

Pareltjes dus, die vaak verborgen blijven voor het publiek. Want glasplaten zijn erg ​fragiel, en beheerders kiezen er vaak - terecht - voor om ze veilig op te bergen. Een digitaal bestand daarentegen kan overal geraadpleegd worden, zonder dat de originele drager daaronder te lijden heeft. Tot nu toe werden glasplaten in Vlaamse archieven nog niet vaak voorzien van een hoogwaardige digitale kopie. Met het GIVE-glasplatenproject brengen organisaties met een glasplatencollectie hier verandering in. In samenwerking met meemoo maken ze de inhoud van hun dragers toegankelijk. Vandaag en over honderd jaar.

Een massadigitaliseringsproject

Tijdens een grote inventarisatie bij Vlaamse archieven, musea en erfgoedbibliotheken identificeerde meemoo in totaal 180.000 te digitaliseren glasplaten. Om te zorgen dat de glasplaten makkelijker geraadpleegd kunnen blijven worden, zette meemoo met relancemiddelen van de Vlaamse overheid en met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) een massadigitaliseringsproject voor glasplaten op. Het is de eerste keer dat dit in Europa op zo’n grote schaal gebeurt.

Waarom is het interessant om een zodanig grote hoeveelheid over organisaties heen samen te brengen? Heel eenvoudig: op kleine schaal digitaliseren is niet alleen heel duur, het vraagt ook om technische expertise die niet iedere organisatie bezit. Iedere drager vraagt dan ook nog eens een heel andere aanpak. Materiaal bundelen is dus zowel efficiënter als interessanter qua prijs.

Digitaliseringsstudio van GMS
© GMS Digitaliseringsstudio van GMS

De resultaten van die digitalisering? De kopie van iedere glasplaat leunt zo dicht mogelijk aan bij het origineel, en dat aan een zo hoog mogelijke kwaliteit én in een zo duurzaam mogelijk formaat.

Social post kenjedrager be

Herken jij de drager?

Gebruikte jij de identificatietool kenjedrager.be al? Sinds 2018 identificeerde je er al je oude video- en audiomateriaal, en vanaf 2023 doe je dat ook met fotografische zoldervondsten. Je vindt er ook tips rond bewaren en digitaliseren, en je kan inschatten of je drager erfgoedwaarde heeft. Deze uitbreiding met fotomateriaal kwam er met de hulp van enkele foto-experts en kadert binnen het GIVE-project.

Uit welke archieven komen de glasplaten?

Na afloop van dit project zal je de glasplaten van 33 erfgoedinstellingen kunnen bewonderen. Stads- en culturele archieven, musea, en twee overheidsinstellingen: de deelnemende partners zijn even divers als de glasplaten - en hun inhoud - zelf!

Dit project werd mogelijk gemaakt met de steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en kadert binnen het relanceplan Vlaamse Veerkracht van de Vlaamse overheid.

Pa page width efro eu klein

Luister nu de podcast 'Tot in detail'

In de podcast 'Tot in detail' schijnen we ons licht op glasplaten, een venster op het Vlaamse leven van weleer. Ontdek hoe deze gevoelige platen zijn omgezet in digitale beelden die de tijd trotseren en hoe ze een nieuw leven krijgen in de digitale wereld.