Dulle Griet

"Een dulle Griet die een roof voor de Helle doet/die seer verbijstert siet/en vreet op zijn schots toeghemaeckt is" (Het laatste betekent: ‘en die zonderling gekleed gaat’.) Zo beschreef Karel van Mander in zijn Schilderboeck uit 1604 dit befaamde paneel van Pieter Bruegel, dat toen ongeveer veertig jaar oud was. Misschien wist Van Mander zelf al niet meer precies wat het voorstelde en betekende. Zijn raadsels heeft het werk tot op vandaag bewaard. Buiten kijf staat dat er een ‘verborgen’ allegorische en/of religieuze betekenis achter schuilgaat, en dat de boodschap pessimistisch is. Ondanks – of dankzij? – zijn raadsels is de apocalyptisch ogende Dulle Griet een werk dat blijft boeien. ‘Een vulkanisch schilderij’ noemde de grote kunstkenner Max Friedländer het treffend. Bizarre ruïnes, hybride monstergedrochten, vechtpartijen, vreemde ‘schepen’, een dor gebied, de horizon in een verzengende gloed …: het geheel toont een fantastische helse toestand. Te midden van de chaos springt een buitenproportionele fanatiek ogende en krachtig voorsnellende vrouw in het oog: de Dulle Griet. Ze is geharnast, draagt een zwaard, eetgerei en een geldkist.

Dulle Griet is een verhalend schilderij in de beste Vlaamse traditie: de verschillende ‘episodes’ en figuren illustreren het hoofdthema. Misschien stelde Bruegel twee menselijke eigenschappen aan de kaak: Dolheid (in de 16de eeuw staat dat begrip voor zowel razernij, woede, gulzigheid en lust, als voor gierigheid en ambitie) en Dwaasheid (gesymboliseerd door Dulle Griet)? En misschien leverde hij op die manier commentaar op de politieke en religieuze toestanden in de zo verwarrende 16de eeuw?